Shpjegimi i librit “Mburoja e Muslimanit” – 1 –

1- Shpjegimi i librit “Mburoja e Muslimanit” “Hisnul Muslim” –

Hyrje dhe dobi

Me të vërtetë, falënderimi i takon vetëm Allahut. Atë e lavdërojmë dhe nga Ai ndihmë dhe falje kërkojmë. I lutemi Allahut që të na mbrojë prej të këqijave të vetvetes sonë dhe veprave tona të këqija. Atë që e udhëzon Allahu, askush nuk mund ta humbë, dhe atë që Ai e humb, askush nuk mund ta udhëzojë. Dëshmoj se s’ka të adhuruar me të drejtë përveç Allahut, Ai është Një dhe i pashoq, dhe dëshmoj se Muhamedi është rob dhe i dërguar i Tij. Paqja, mëshira dhe begatia e Allahut qofshin mbi të, familjen dhe mbi shokët e tij.

Në ditët e para të këtij muaji të shenjtë – Dhu’l-Ki’de – i cili është një nga tre muajt e shenjtë që vijnë njëri pas tjetrit, dhe është një nga muajt e haxhit, pa dyshim është ndër muajt më të mëdhenj të vitit. Allahu – i Lartësuar – thotë:

“Vërtet, numri i muajve te Allahu është dymbëdhjetë në Librin e Allahut, prej ditës kur krijoi qiejt dhe tokën. Prej tyre janë katër janë të shenjtë…” Et-Teube: 36.

Në këta muaj të mëdhenj, po flasim në një vend që është ndër vendet më të dashura për Allahun – xhamitë – rreth një teme që është ndër më të lartat dhe më fisniket: për kuptimet dhe domethëniet e dhikreve (përmendjes së Allahut). E bëjmë këtë, sepse dhikri konsiderohet nga veprat më madhore, më të dashura dhe më të vlefshme tek Allahu i Lartësuar. Angazhimi me dhikër është angazhim me çështje madhore, dhe njohja e kuptimeve të dhikrit është nga dijet më të nderuara dhe më të vyera.

Nxënësit e dijes kërkojnë shpjegime tek fjalët e dijetarëve, dhe këta dijetarë janë njerëz: mund t’ia qëllojnë por edhe mund të gabojnë. Atyre u ndodh harresa dhe gabimet që janë të paevitueshme tek njerëzit. Por kjo që kemi para duarve është fjala e Allahut dhe e të Dërguarit të Tij ﷺ, që janë fjalë përmbledhëse me kuptim të thellë e që karakterizohen nga e vërteta, udhëzimi dhe e drejta të cilat kur saktësohen, nuk mund ti prekë mangësia dhe as gabimi, sepse janë udhëzimi në formën e tij më të plotë.

Angazhimi me këto dhikre na hap sytë rreth kuptimeve madhështore që ato mbajnë e që ne i përsërisim mëngjes e mbrëmje, në namazet tona, në lëvizjet dhe udhëtimet tona. Por në shumicën e rasteve i themi pa praninë e zemrës. Ose i përsërisim shpesh pa qenë të vetëdijshëm për thellësinë e kuptimeve të tyre dhe për domethënien madhështore që ato mbartin. Madje ndonjëherë dikush nga ne mund të veprojë krejt të kundërtën e asaj që përsërit me gjuhën e tij. Kjo është diçka që dihet!

Shembull: Ndodh të shohësh një njeri që hipën në aeroplan apo në makinë për të udhëtuar në një vend ku nuk i lejohet të shkojë, për qëllime të ndaluara, dhe ai thotë:
اللهم إنا نسألك في سفرنا هذا البر والتقوى ومن العمل ما ترضى[1].
“O Allah, të kërkojmë në këtë udhëtimin tonë mirësi dhe devotshmëri dhe prej veprave që Ti i pëlqen.”

Ndoshta vendos edhe kufje në vesh, ku dëgjon këngë dhe vegla muzikore, ndërkohë që me gjuhën e tij e thotë këtë lutje të udhëtimit. Madje në disa avionë kjo lutje mund të thuhet në altoparlant, dhe pastaj e ndjekin (këtë lutje) tingujt e muzikës, ose paraprihet prej tyre, gjë që tregon një përqeshje, pakujdesi dhe neglizhencë të thellë ndaj kuptimit të kësaj lutjeje që u thuhet njerëzve:
“O Allah, të kërkojmë në këtë udhëtimin tonë mirësi dhe devotshmëri dhe prej veprave që Ti i pëlqen.”
Çfarë vepre na qenka kjo të cilën e pëlqen Allahu duke qenë njeriu në këtë gjendje dhe që udhëton për ta kundërshtuar Allahun?! Kjo është pakujdesi e madhe!

Të flasësh rreth kuptimeve që kanë dhikret, të bën të kuptosh thellësinë e tyre, dhe kjo e bën zemrën të jetë më e pranishme kur ato thuhen. Njohja e kuptimeve dhe udhëzimeve që ato mbartin e nxit zemrën të jetë e përqendruar, dhe kjo, së bashku me praninë e zemrës, bën që të përfitosh edhe shpërblimet dhe ndikimet e këtyre dhikreve në dynja e në ahiret.

Ndërsa njeriu që i përsërit këto dhikre me gjuhë, pa prani të zemrës, nuk e merr shpërblimin e plotë sikur ai që e kupton domethënien e tyre dhe është i përqendruar. Kjo ka të bëjë me ahiretin, sa i përket shpërblimit.

Ndërsa në dynja, çfarë dhikri themi kur zbresim në një vend? Themi:
“Kërkoj mbrojtje me fjalët e plota të Allahut prej të keqes së gjithçkaje që Ai ka krijuar”, 2

apo dhikrin që themi kur dalim nga shtëpia, ose kur shkojmë për të fjetur – gjurmët e këtyre dhikreve prej ruajtjes së Allahut dhe mjaftimit të Tij varen nga prania e zemrës dhe kuptimi i përmbajtjes. Nëse kjo arrihet, atëherë ndikimi i këtyre dhikreve është i plotë.

Ky njeri që ndaloi në një vend dhe tha: “Kërkoj mbrojtje me fjalët e plota të Allahut prej të keqes së gjithçkaje që Ai ka krijuar”,
dhe e thotë këtë me prani të zemrës, duke kuptuar çfarë domethënie kanë këto fjalë – ai nuk dëmtohet nga asgjë. Kjo është dëshmuar në realitet, dhe mjafton që Profeti ﷺ e ka treguar.

E kam përmendur disa herë rastin e një personi që i përkujtonte shokët e tij me këtë dhikër kur zbrisnin për të qëndruar në ndonjë vend, dhe u thoshte: “Duhet patjetër që zemra të jetë e pranishme.” Dhe në momentin kur kishte qenë i shtrirë, dhe kishte vendosur dorën mbrapa kokës, kishte marë një grusht dheu dhe luante me të… dhe në atë grusht dheu ishte fshehur një akrep – pra ishte në dorën e tij dhe nuk e dëmtoi, ndonëse akrepat nuk vonohen për të helmuar. Ishte pikërisht në atë moment kur po i përkujtonte shokët e tij për praninë e zemrës (gjatë dhikrit)” dhe vetë po luante me dheun pas shpinës së tij, e kur mori grushtin e dheut më pas u befasua (nga kjo që ngjau).”

Them: Ne kemi nevojë tema të tilla, ne kemi nevojë më shumë se kurrë, të gjithë ne: njerëzit e thjeshtë, dijetarët, nxënësit e dijes, burrat dhe gratë, të rriturit dhe fëmijët që ti mësojmë dhe përkujtojmë këto tema, sepse konsiderohen prej dijes më të dobishme, më të ndritur dhe më fisnike. Është pikërisht ajo dije që i nevojitet çdo njeriu, ajo dije që përsëritet gjatë gjithë kohës, ditën dhe natën, në çdo namaz, gjatë qëndrimit në këmbë, në ruku, në sexhde dhe uljen e fundit. Ne kemi nevojë ti kuptojmë këto gjëra.

Për këtë arsye, unë i llogaris këto tubime si vepra të shpërblyera tek Allahu i Madhëruar dhe shpresoj që këto tubime të jenë mundësi e mirë për t’u afruar tek Allahu i Lartësuar. I lutem Allahut – të Lartësuarit dhe të Bekuarit – që të më dhurojë mua dhe juve sinqeritet në këto tubime.

Shtoi kësaj edhe faktin që ne po vuajmë në të vërtetë nga një tharje (shpirtërore). Po, kemi të bëjmë me një problem real – një thatësirë, një shkretëtirë kur shohim se çfarë përmendin gjuhët tona dhe çfarë dëgjohet në kuvendet tona, a është vallë përmendja e Allahut të Madhëruar?

Sa herë gjatë ditës dhe natës themi: La ilahe il-lAllah? Sa herë gjatë ditë-natës kërkojmë falje (istigfar)? Sa herë themi: La haule ve la kuvvete il-la bil-lah?

Ndonjëherë njeriu vëren se gjuha e tij është lidhur dhe është tharë. Ka raste kur qëndron një orë a më shumë në shtrat duke pritur gjumin, dhe kur kujtohet, e vëren veten me gjuhë të tharë që mezi lëviz – madje edhe nëse lëviz, këtë e bën me vështirësi. Ndërkohë që kërkohet e kundërta: që gjuha të jetë e njomë me përmendjen e Allahut.

Neve na bien ndërmend njerëzit, dunjaja dhe pasuria, e bashkë me to edhe fëmijët. Pra ato që përmendim gjatë ditë-natës prej gjërave të kësaj bote kalimtare, janë shumë më shumë se sa përmendja e Zotit tonë të Madhëruar. Kjo, nëse jemi të angazhuar me gjëra të lejuara – e ç’të thuash për ata që e kanë ushqim të përditshëm përgojimin dhe cënimin e nderit të njerëzve?

Ata kur mblidhen në ndonjë tubim, takohen veçse për t’u marrë me thashetheme, me fyerje e përçmime, me nofka të liga, dhe kujtojnë se po veprojnë mirë!

Në momentin kur njeriu mashtrohet, ai fillon të merret me të tjerët dhe angazhimi i tij kthehet në gjëra që nuk i sjellin dobi por përkundrazi e dëmtojnë. Ashtu siç thotë Allahu i Lartësuar: “Mos u bëni si ata që e harruan Allahun, e Ai i bëri të harrojnë veten e tyre. Të tillët janë të prishur.” El-Hashr: 19.

Ata që e harruan Allahun, nuk e përmendën, nuk e adhuruan, e lanë pas shpine, e lanë mënjanë me zemrat, gjuhët dhe gjymtyrët e tyre. Kjo harresë vjen në kuptimin e lënies pas dore, dhe Allahu i shpërbleu me të njëjtën monedhë: “Shpërblim i drejtë dhe i barabartë” En-Nebe’: 26, “Ai i bëri të harrojnë veten e tyre” El-Hashr: 19, – i bëri të harrojnë atë që u sjell dobi, dhe për këtë arsye nuk u përkushtuan ndaj asaj që i ngrit lart. Përkundrazi, angazhimi i tyre, e folura, orvatjet dhe lodhja e tyre shkoi pas gjërave që u sjellin mjerim.

“Dhe dështoi kush e ndoti veten.” Esh-Shëms: 10.

Madje ka gjasa që kjo gjë të kthehet edhe në një lloj kënaqësie të cilën e shijon, por është si ato kënaqësitë e helmeve vdekjeprurëse – ose si ai macoku që lëpin thikën e kasapit, ku kanë mbetur copa mishi dhe gjaku, dhe pastaj, pa e kuptuar, fillon të lëpijë gjuhën e vet të çarë nga thika, derisa ai lëng i sjell fundin.”

Kjo tharje (shpirtërore) që po përjetojmë është pikërisht ajo që na sjell vetminë, dhembjen, ngushtësinë, ankthin, depresionin dhe trishtimin e zgjatur. Është ajo që bën që në fytyrat tona të shfaqet haptazi mjerimi. Kjo, sepse ai që i kthen shpinën përmendjes së Allahut – i Lartësuar qoftë Ai – është kërcënuar nga vetë Zoti me një jetë të vështirë:

“Kush i largohet përmendjes Sime, do të ketë një jetë të ngushtë (të vështirë).” Sure Taha, 124.

Prej dhikrit (përmendjes) që përfshihet në këtë ajet është përmendja e Allahut me gjuhë, por gjithashtu përfshihet edhe leximi i Fjalës së Tij që ia shpalli të Dërguarit të fundit ﷺ – dhe kjo është përmendja më e lartë dhe më fisnike. E gjithë kjo përfshihet në këtë kuptim. Kur’ani e shpreh këtë fakt me fjalë të pakta, por që mbajnë brenda tyre kuptime të shumta dhe të thella.

Shumë njerëz ndihen të ngushtuar në shpirt dhe me trysni të pashpjegueshme në zemrat e tyre. Nuk e dinë shkakun e kësaj gjendjeje dhe nuk gjejnë asgjë konkrete në jetën e tyre që ta justifikojë. Paçka se notojnë në begati dhe kënaqësi të ndryshme, e megjithatë, ndjenja e vetmisë dhe zbrazëtisë i përndjek kudo. Edhe kur udhëtojnë fizikisht në vende që i perceptojnë si çlodhëse – vende të gjelbëruara, të bukura, me ujëra burimore e peisazhe relaksuese – prapëseprapë kjo barrë shpirtërore nuk i lë rehat. Ata kthehen përsëri në trishtimin e tyre, sikur të mos kishin bërë asgjë. Kjo, sepse çlodhja e trupit arrihet me ushqim, pije, marrëdhënie bashkëshortore dhe përjetime të kënaqësive fizike. Por çlodhja e shpirtit nuk ndodh veçse me lidhjen e tij të fortë me Zotin e vet, Krijuesin dhe Formësuesin e gjithçkaje – qoftë i lartësuar dhe i shenjtëruar Emri i Tij.

Përderisa Profeti ﷺ thoshte: “Pasha Allahun, unë i kërkoj falje Allahut dhe pendohem tek Ai më shumë se shtatëdhjetë herë në ditë.”3
– dhe këtë ai e praktikonte, ndërkohë që i ishin falur mëkatet e mëhershme dhe ato që do të vijnë.

Po ne mëkatarët, të dobëtit dhe të pakujdeshmit, sa herë kërkojmë falje dhe sa herë pendohemi gjatë ditës dhe natës?!

Në një hadith tjetër të transmetuar nga el-Egar el-Muzeni, Profeti ﷺ ka thënë:

“Me të vërtetë, ndodh që zemra ime të mbulohet (nga një lloj turbullimi), dhe unë kërkoj falje tek Allahu njëqind herë në ditë.” E përcjell Muslimi.4

Fjala e tij “të mbulohet zemra ime” (يُغَانُ على قلبي) ka kuptimin që ndonjëherë e ndien një lloj perdeje të lehtë mbi zemër – dhe për këtë ai kërkonte falje. Mund të jetë që këtë e thoshte për të nxitur umetin që të kërkojë sa më shumë falje dhe të përmendin Allahun. Prandaj ai thoshte: “Unë, megjithëse kërkoj falje njëqind herë në ditë, përsëri ndiej mbi zemrën time këtë hije turbullimi” – ndërkohë që zemra e tij ishte më e pastra mes të gjithë njerëzisë.

Disa dijetarë, si Kadij Ijjad,5 kanë thënë se kjo “hije” është shkaktuar nga ndërprerja e shkurtër nga përmendja e zakonshme e Allahut, me të cilën Profeti ﷺ ishte i lidhur vazhdimisht. Dhe kur kjo ndodhte, për arsye të angazhimeve me çështje të umetit – përgatitje lufte, sulm ndaj armikut, menaxhim të marrëdhënieve, shërbim dhe ulje me njerëzit – ai e konsideronte këtë ndërprerje si diçka për të cilën duhej të kërkonte njëqind herë falje.
E ç’të themi për dikë që gjuha i është tharë krejt nga përmendja e Allahut?!

Nuk ka dyshim se zemra patjetër do të pësojë shkretim.

Ky “gajn” (perde e lehtë që mbulon zemrën) – siç është thënë – është diçka që i kanoset zemrës. Disa dijetarë bashkëkohorë, si shejh Muhamed bin Salih el-Uthejmin (Allahu e mëshiroftë),6 e kanë përkufizuar atë si një lloj trishtimi ose ngushtimi të brendshëm, atë që ne e quajmë sot “ngulfatje”.

Ndërsa imam Hatabiu [7] thotë: “‘I mbulohet zemra’ – do të thotë: e mbulon atë, i vishet përreth zemrës.”

Ebu Ubejd el-Kasim bin Sel-lam (Allahu e mëshiroftë) [8] thotë: “Zemrën e mbulon diçka si një rrobë harreseje, një shpërqendrim, që e zë njeriun.”

Disa të tjerë kanë thënë: kjo është diçka që u ndodh zemrave të pastra, si pasojë e bisedave të brendshme të vetes, e kështu me radhë.

Gjithashtu është thënë: është një gjendje që i ndodh zemrës edhe në praninë e shumë istigfareve (kërkim faljeve). Atëherë, çfarë mund të thuhet për një njeri dembel, i cili nuk e njeh fare përmendjen e Allahut?! A nuk është ai më i rrezikuar për shkretimin dhe errësimin e zemrës?

Të gjitha këto na nxisin që të rishqyrtojmë dhe të marim në llogari veten tonë, të shohim gjendjen e brendshme të këtyre shpirtrave, çfarë pëshpërisin ato dhe për të gjitha vuajtjet dhe ngushtimet që ndjejmë në shpirt, për vetminë e gjatë, e cila nuk shërohet as me ushqim të shijshëm, as me pije freskuese, as me gjëra të tjera materiale.

Por ajo që e shëron këtë boshllëk dhe errësirë është vetëm: lidhja me Krijuesin – të Lartësuarin – përmes përmendjes së Tij me zemër, me gjuhë dhe me gjymtyrë.

Dr. Halid bin Uthman es Sebt

Përktheu: Fatjon Isufi

Referencat:

1. E transmeton Muslimi, Libri i Haxhit, kapitulli: “Çfarë thuhet kur hipet për udhëtim në haxh dhe të tjera”, nr. 1342.

2. E transmeton Muslimi, Libri i përmendjes, lutjes, pendimit dhe kërkimit të faljes, kapitulli: “Kërkimi i mbrojtjes nga gjykimi i keq dhe fatkeqësia”, nr. 2708.

3. E transmeton Buhariu, Libri i Lutjeve, kapitulli: “Istigfari i Profetit ﷺ gjatë ditës dhe natës”, nr. 6307.

4. E transmeton Muslimi, Libri i përmendjes dhe lutjes, kapitulli: “Pëlqyeshmëria e istigfarit dhe shtimi i tij”, nr. 1702.

5. Komenti i Neveviut mbi Sahihun e Muslimit (17/23).

6. Komentari i Rijad es-Salihin (6/715) – koment i shejh Uthejminit.

7. Me’ālim es-Sunen, vëllimi 1, fq. 295 – koment i el-Khattabit.

8. Gharib el-Hadith i el-Kasim bin Sel-lam, vëllimi 1, fq. 137.

Dosje: Dhikri, Komentim libri